Polycentrisch, Polyvocaal en Polyvalent

Polycentrisch – Verspreide macht

Het woord polycentrisch betekent letterlijk “met meerdere centra”. In organisaties wil dat zeggen: de macht en invloed zijn verspreid. Er is niet één plek van waaruit alles wordt aangestuurd. Natuurlijk is er vaak een directie of management dat besluiten neemt, maar daarnaast zijn er talloze plekken waar invloed wordt uitgeoefend.

Denk bijvoorbeeld aan:
- een medewerker die een nieuw digitaal hulpmiddel introduceert in het team;
- een klantenservice-afdeling die dagelijks in contact staat met klanten en daardoor signalen opvangt die het beleid beïnvloedt;
- een informele leider die anderen weet te inspireren zonder formele functie.

Een polycentrische organisatie is dus niet alleen top-down gestuurd. Verandering kan van bovenaf, van onderop en van opzij komen. Dit maakt organisaties levendiger, maar soms ook minder voorspelbaar.

Samengevat: in een polycentrische organisatie is iedereen potentieel een veranderaar. Macht en invloed liggen niet vast op één plek, maar verspreid door de hele organisatie.

Polyvocaal – Verschillende perspectieven

Polyvocaal betekent letterlijk “veelstemmig”. Binnen een organisatie bestaan altijd meerdere verhalen en perspectieven naast elkaar. Er is niet één objectieve waarheid over wat er gebeurt.

Voorbeelden:
- Waar de directie een reorganisatie ziet als een noodzakelijke stap, ervaren medewerkers het misschien als een bedreiging.
- Een afdeling kan trots zijn op haar flexibiliteit, terwijl een andere afdeling dat juist als chaotisch ervaart.
- Een succesverhaal dat in een nieuwsbrief verschijnt, kan door sommigen worden gezien als erkenning, maar door anderen als propaganda.

Deze veelstemmigheid is niet per se een probleem. Sterker nog: het is waardevol, omdat verschillende invalshoeken samen een rijker beeld geven van de werkelijkheid. Tegelijkertijd kan het botsen: welke stem krijgt de meeste ruimte, en wie voelt zich niet gehoord?

Samengevat: polyvocaal betekent dat organisaties bestaan uit een koor van stemmen en perspectieven. De kunst is om die stemmen niet te reduceren tot één waarheid, maar met elkaar betekenis te geven.

Polyvalent – Veelzijdige betekenissen

Het derde begrip, polyvalent, betekent “veelzinnig” of “met meerdere betekenissen”. In organisaties heeft bijna alles meerdere interpretaties, afhankelijk van wie je het vraagt.

Voorbeelden:
- Een regel kan door het management bedoeld zijn om duidelijkheid te scheppen, maar door medewerkers ervaren worden als bureaucratie.
- Het woord “samenwerking” kan voor de ene afdeling betekenen: “we overleggen veel”, en voor de ander: “we geven elkaar juist ruimte”.
- Een succes kan voor de ene partij een bewijs van vooruitgang zijn, terwijl een andere partij het ziet als bedreiging van de eigen positie.

Polyvalentie maakt organisaties dynamisch en flexibel, maar kan ook zorgen voor misverstanden en spanningen. Het vraagt dus voortdurend om afstemming: “Wat bedoelen we eigenlijk met dit woord, deze regel of dit doel?”

Samengevat: polyvalentie wijst ons erop dat niets eenduidig is. Betekenis is altijd afhankelijk van context en perspectief.

Waarom zijn deze begrippen belangrijk voor organisatieontwikkeling?

De drie begrippen laten zien waarom organisatieverandering vaak complex verloopt. Ze maken duidelijk dat verandering niet simpelweg het gevolg is van een plan dat wordt uitgerold, maar ontstaat uit het samenspel van macht, perspectieven en betekenissen.

- Polycentrisch (verspreide macht): er zijn meerdere machts- en invloedscentra. Verandering kan overal ontstaan, niet alleen bij de top.
- Polyvocaal (verschillende perspectieven): er zijn veel verhalen en interpretaties. Betekenis ontstaat in dialoog tussen die stemmen.
- Polyvalent (veelzijdige betekenissen): woorden, regels en handelingen krijgen verschillende betekenissen afhankelijk van wie je het vraagt.

Samen vormen deze drie bronnen de dynamiek en complexiteit van organisaties. Het zijn geen problemen om op te lossen, maar realiteiten om mee te werken. Wie dit begrijpt, kan organisatieontwikkeling benaderen als een proces van voortdurende interactie, afstemming en gezamenlijke betekenisgeving.

Conclusie

Polycentrisch, polyvocaal en polyvalent zijn ingewikkelde woorden voor een herkenbare werkelijkheid. Ze laten zien dat organisaties geen machines zijn die je van bovenaf kunt aansturen, maar levende netwerken van mensen, verhalen en betekenissen.

Door deze bril te kijken naar organisatieontwikkeling helpt om realistischer te zijn: verandering laat zich niet lineair plannen, maar ontstaat door de interacties tussen mensen. Het vraagt van leiders en begeleiders om ruimte te geven aan meerdere stemmen, macht te delen en voortdurend opnieuw betekenis te zoeken.

Of, in eenvoudige taal:
- De macht is verdeeld (polycentrisch).
- Iedereen heeft een eigen bril (polyvocaal).
- Wat iets betekent, hangt af van wie je het vraagt (polyvalent).

Wie dat onder ogen ziet, staat sterker in het begeleiden van de complexe en vaak verrassende werkelijkheid van organisatieverandering.